رتینوپاتی دیابتی چیست؟

بیماری دیابت عوارض خطرناکی برای بدن به ویژه چشم دارد. یکی از مهم ترین عوارض ناشی از بیماری دیابت بر چشم ها، رتینوپاتی دیابتی است که می تواند منجر به نابینایی و کوری شود. براساس تحقیقات انجام شده از شایع ترین علل نابینایی در بزرگسالان، رتینوپاتی دیابتی عنوان شده است. از این رو شناخت علائم اولیه بیماری و شروع هر چه سریع تر روند درمانی می تواند بیمار را از خطر نابینایی نجات هد. در این مقاله قصد داریم با معرفی انواع رتینوپاتی دیابتی، علائم و عوامل افزایش دهنده ابتلا به بیماری و همچنین نحوه تشخیص و درمان آن بپردازیم. برای آشنایی با روش های پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی تا پایان مطلب با ما همراه باشید.

رتینوپاتی دیابتی چیست؟

رتین به معنای شبکیه چشم است و به آسیب رسیدن به شبکیه چشم، رتینوپاتی گفته می شود. رتینوپاتی به دو دلیل مادرزادی و اکتسابی ایجاد می شود که مهم ترین دلیل اکتسابی آن، بیماری دیابت است که آن را رتینوپاتی دیابتی (Diabetic Retinopathy) می نامند. اغلب بیماران دیابتی که در سنین 25 تا 75 سالگی هستند، دلیل اصلی نابینایی این افراد رتینوپاتی دیابتی است. میزان بالای قند خون موجب انسداد رگ های کوچک خونی می شود که وظیفه تغذیه رسانی به شبکیه چشم را عهده دار هستند. با انسداد رگ های خونی، خون کافی به شبکیه نمی رسد. از این رو، چشم اقدام به ساخت رگ های خونی جدید می کند و این رگ ها رشد کافی نمی کنند و خون در درون چشم پخش می شود.

انواع رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی بنا به رشدی که دارند و عوارضی که بر چشم می گذارند، در دو گروه دسته بندی می شوند. در ادامه، به بررسی انواع رتینوپاتی دیابتی می پردازیم.

رتینوپاتی دیابتی اولیه
از شایع ترین نوع رتینوپاتی دیابتی، نوع اولیه آن است که با نام رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری شناخته می شود. در این نوع از رتینوپاتی دیابتی، رگ های خونی جدید در چشم، رشد و تکثیر نمی شوند. فقط دیواره رگ های خونی تضعیف می شوند و برجستگی هایی روی دیواره رگ ها به وجود می آیند. با افزایش تعداد رگ های خونی مسدود شده در شبکیه، رتینوپاتی دیابتی از نوع اولیه به نوع پیشرفته تبدیل می شود.

رتینوپاتی دیابتی پیشرفته
از شدیدترین نوع رتینوپاتی دیابتی می توان به نوع پیشرفته اشاره داشت که آن را رتینوپاتی دیابتی تکثیری می نامند. در این نوع از رتینوپاتی دیابتی، تمامی رگ های خونی مسدود می شوند و چشم شروع به ساخت رگ های خونی جدید و غیر طبیعی می کند. در برخی مواقع، رگ های جدید در مقابل با رگ های طبیعی چشم باعث وارد شدن فشار به کره چشم می شوند. این فشار می تواند نهایتاً به آب سیاه نیز منجر شود.

علائم ناشی از رتینوپاتی دیابتی

بیماری رتینوپاتی دیابتی از نوع اولیه آن احتمال دارد علائم واضح و هشدار دهنده ای نداشته باشد. تشخیص این نوع از بیماری تنها در معاینات پزشکی با دستگاه مشخص می شود. از این رو، بیماران مبتلا به دیابت بایستی به طور منظم به چشم پزشک مراجعه نمایند. در ادامه به علائم ناشی از رتینوپاتی دیابتی نوع پیشرفته اشاره می کنیم.

• تاری دید به دلیل خونریزی چشم
• مشکل دید در شب
• اختلال دید در تشخیص رنگ ها
• مشاهده نقاط تاریک یا خالی
• از بین رفت بینایی به تدریج

عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی

اصلی ترین دلیل بروز بیماری رتینوپاتی دیابتی، مبتلا بودن به دیابت نوع 1 یا 2 است. با این وجود، عواملی نیز باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری می شوند. همچنین این عوامل می توانند موجب تبدیل رتینوپاتی دیابتی نوع اولیه به نوع پیشرفته شوند. از جمله عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی عبارتند از:

• بارداری افراد دیابتی
• بالا بودن متداوم میزان قند خون در افراد دیابتی
• افزایش فشار خون و کنترل نداشتن بر آن
• افراد دارای کم خونی یا آنمی
• تنگی شدید شریان کاروتید
• افراد مبتلا به بیماری های کلیوی با زمینه بیماری دیابت
• افرادی سیگاری

عوارض ناشی از رتینوپاتی دیابتی

چنانچه بیماری رتینوپاتی در زمان درست خود تشخیص و درمان نشود، می تواند پیشرفت زیادی داشته باشد. پیشرفت این بیماری منجر به مشکلات جدی و عوارض خطرناکی برای بینایی فرد خواهد شد. از جمله عوارض ناشی از رتینوپاتی دیابتی عبارتند از:

خونریزی زجاجیه
زجاجیه همان ماده لزج و شفاف چشم است که فضای پشت عدسی را پر می کند. با ایجاد رگ های خونی جدید و رشد غیر طبیعی و ناکامل آن ها، خون رگ ها به داخل زجاجیه نشت پیدا می کند. در این حالت، نقاط تاریک در دید بیمار اختلال ایجاد می کنند.

جداشدگی شبکیه
رگ های خونی جدید و غیر طبیعی ایجاد شده باعث تحریک رشد بافت پوششی چشم می شوند. این اختلال، موجب جدا شدن شبکیه از بخش پشتی چشم خواهد شد. با پیشرفت این اختلال، بینایی فرد افت شدیدی پیدا می کند.

آب سیاه
دسته ای از رگ های خونی در بخش جلویی چشم رشد می کنند و در جریان طبیعی مایعات موجود در چشم اختلال ایجاد می کنند. فشار ناشی از اختلال جریان مایعات چشمی، موجب وارد شدن فشار مضاعف بر چشم و در نهایت بروز عارضه آب سیاه یا گلوکوم می شود.

نابینایی
تمامی عوارض عنوان شده با پیشرفت بسیار زیاد، نهایتاً منجر به کوری و نابینایی خواهد شد.

نحوه تشخیص رتینوپاتی دیابتی

پس از مراجعه به چشم پزشک، وی ابتدا با استفاده از دستگاه های موجود، بینایی بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. سپس بررسی هایی پیرامون وجود آب مروارید و آب سیاه در چشم بیمار انجام می دهد. در ادامه، برای تشخیص دقیق بیماری رتینوپاتی دیابتی از آزمایش های زیر استفاده می کند.

آنژیوگرافی فلورسین
این آزمایش نوعی تصویر برداری از عروق داخل چشمی است. در ابتدا، هنگامی که مردمک چشم باز است، از داخل چشم تصویر برداری می کنند. سپس ماده مخصوصی را به بازوی بیمار تزریق می کنند تا این ماده در تمامی رگ های خونی اطراف چشم جریان پیدا کند. این ماده باعث می شود، تصاویر شفاف و واضح تری از رگ های چشم به دست آید. نتایج حاصل از این تصاویر می توانند مشکلاتی از جمله مسدود شدن رگ ها، نشت خون به چشم و پارگی رگ ها را دقیق تر مشخص کنند.

روش های درمان رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی نوع اولیه با رعایت نکات پیشگیری لازم، قابل کنترل است و تکثیر پیدا نمی کند. برای درمان و جلوگیری از پیشرفت رتینوپاتی دیابتی پیشرفته از روش های درمانی متعددی نسبت به پیشرفت بیماری استفاده می کنند. انتخاب هر یک از روش های درمانی، بنا به نتایج آزمایش ها و بررسی معاینات لازم خواهد بود. در این بخش به روش های درمان رتینوپاتی دیابتی پیشرفته اشاره خواهیم داشت.

• استفاده از لیزر فتوکوآگولاسیون فوکال و جلوگیری از نشت خون و مایعات به چشم
• استفاده از لیزر شبکیه‌ای پی آر پی و کوچکتر کردن رگ های تازه ایجاد شده و غیر طبیعی
• انجام جراحی زجاجیه برداری یا ویترکتومی و تخلیه خون و مایعات جمع شده از بافت شبکیه
• تزریق دارو به داخل چشم و مانع شدن از رشد رگ های خونی جدید و غیر طبیعی

روش های پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی

افرادی که به بیماری دیابت مبتلا هستند، می توانند با رعایت نکاتی مهم و کلیدی از بروز بیماری رتینوپاتی جلوگیری نمایند. از جمله روش های پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی عبارتند از:

1. کنترل میزان قند خون
2. کنترل فشار خون
3. کنترل میزان کلسترول خون
4. داشتن برنامه غذایی سالم
5. خودداری از مصرف سیگار و دخانیات
6. مراجعه منظم و دوره ای به پزشک متخصص چشم و انجام معاینات لازم

مراجعه به پزشک

در مطالب فوق به بررسی انواع رتینوپاتی دیابتی، علائم و عوارض این بیماری خطرناک چشمی پرداختیم. خونریزی زجاجیه، ایجاد آب سیاه، جداشدگی شبکیه و در نهایت کوری از جمله عوارض خطرناک رتینوپاتی دیابتی هستند. دکتر پریسا حمامی متخصص و جراح چشم، دارای فلوشیپ فوق تخصصی جراحی پلاستیک و ترمیمی چشم و صورت از دانشگاه ایران، تجربه و دانش کافی در زمینه درمان انواع بیماری های چشم و انجام جراحی های زیبایی چشم دارد. شما برای درمان عارضه رتینوپاتی دیابتی می توانید با شماره های درج شده در سایت تماس بگیرید و نوبت ویزیت خود را دریافت نمایید.