جراحی مجرای اشکی با آندوسکوپی

انسداد مجرای اشکی عارضه ای است که در آن مسیر تخلیه اشک به طور جزئی یا کامل مسدود می‌شود و اشک ها به صورت طبیعی تخلیه نمی‌شوند. در جراحی آندوسکوپی جراح یک اندوسکوپ (یک لوله ی نازک با یک دوربین بسیار کوچک در انتها) را وارد سوراخ بینی می‌کند. یک برش در جایی که نور فایبراپتیک از طریق مجرای مسدود شده اشک قابل مشاهده است ایجاد می شود و این برش یک راه جدید را بین کیسه مجرای اشکی و حفره بینی ایجاد می کند. در این مقاله قصد داریم در خصوص جراحی مجرای اشکی با آندوسکوپی مطالبی را بیان کنیم. با ما همراه باشید.

انسداد مجرا‌ی اشکی Blocked Tear Ducts عارضه ای است که در آن مسیر تخلیه اشک به طور جزئی یا کامل مسدود می‌شود. وقتی مجاری اشکی مسدود می‌شوند، اشک ها به صورت طبیعی نمی توانند تخلیه شوند که باعث التهاب و خیس شدن چشم می گردد. در بین نوزادن، این عارضه به طور معمول اتفاق می‌افتد ولی به صورت طبیعی در یکسال اول بعد از تولد از بین می‌رود. در بین بزرگسالان نیز می تواند به علت یک ضربه سانحه و ضربه، عفونت، انحراف تیغه بینی، پولیپ مخاط بینی، سینوزیت و یا حتی تومور اتفاق بیفتد. این انسداد بر اساس دلیل آن و سن بیمار با روش های مختلف قابل اصلاح است.

از علائم شایع انسداد مجاری اشکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورم دردناک در نزدیکی گوشه ی داخلی چشم
• بلفاریتیس (التهاب و عفونت در لبه‌ی پلک)
• خروج موکوس از پلک ها و  سطح چشم
• قرمزی در بخش سفید چشم
• ریزش اشک غیرقابل کنترل
• عفونت چشم و التهاب
• عفونت راجعه ملتحمه
• ایجاد تصویر محو
• تورم کیسه اشکی
• ترشح چرکی

انسداد مجاری اشک می تواند در هر سنی از تولد تا بزرگسالی اتفاق بیفتد. علل وقوع آن عبارتند از :

انسداد مادرزادی

بسیاری از نوزادان با مجرای اشکی مسدود شده متولد می شوند. سیستم تخلیه اشک ممکن است به طور کامل توسعه نیافته و یا یک ناهنجاری مجرایی وجود داشته باشد. اغلب یک غشای بافت نازک بر روی دهانه ای که به داخل بینی (مجرای اشکی بینی) تخلیه می شود، باقی می ماند.

تغییرات مرتبط با سن با افزایش سن

منافذ کوچکی که اشک را تخلیه می‌کنند، پونکتا، ممکن است باریک‌تر شده و باعث انسداد شوند.

عفونت یا التهاب

با عفونت یا التهاب مزمن چشم، سیستم تخلیه اشک یا بینی می تواند باعث مسدود شدن مجاری اشک شود.

جراحت یا تروما

آسیب به صورت شما می تواند باعث آسیب استخوان یا زخم در نزدیکی سیستم تخلیه شود و جریان طبیعی اشک را از طریق مجاری مختل کند. حتی ذرات کوچک کثیفی یا سلول‌های سست پوست که در مجرا انباشته شده‌اند، می‌توانند باعث انسداد شوند.

تومور

تومور در بینی یا هر جایی در امتداد سیستم تخلیه اشک می تواند باعث انسداد شود.

قطره چشم

به ندرت، استفاده طولانی مدت از برخی داروها، مانند قطره چشمی که برای درمان گلوکوم استفاده می شود، می تواند باعث مسدود شدن مجرای اشک شود.

درمان سرطان

انسداد مجرای اشکی یکی از عوارض جانبی احتمالی داروهای شیمی درمانی و پرتودرمانی برای سرطان است.

برای تشخیص این بیماری، پزشک بعد از معاینه چشم، بینی بیمار را معاینه می‌کند تا در صورت وجود ایراد ساختاری در بینی متوجه آن شود. آزمایشات دیگری برای تشخیص علت دقیق انسدا به کار می رود که شامل موارد زیر است:

آزمایش تخلیه اشک

این آزمایش میزان تخلیه اشک را اندازه‌گیری می‌کند. پزشک یک قطره رنگ مخصوص را روی سطح چشم بیمار قرار می‌دهد. بعد از حدود 5 دقیقه اگر بیشتر رنگ بر روی سطح چشم بیمار باقی مانده باشد احتمال انسداد مجاری  اشکی وجود دارد.

آبرسانی

پزشک یک محلول نمکی را داخل سیستم تخلیه اشکی ریخته و میزان تخلیه آن را بررسی می‎‌کند. ممکن است پزشک با کمک پروب سوراخ های تخلیه در کوشه پلک شما را معاینه کند. در برخی موارد همین معاینه بروب انسداد را برطرف می‌کند.

تصویربرادری از چشم

در این روش یک رنگ کنتراست از محل سوراخ گوشه ی چشم از طریق سیستم تخلیه اشک وارد می‌شود. سپس تصویربرداری انجام می‌شود. این تصویربرداری ها می تواند از انواع اشعه ایکس، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا رزونانس مغناطیسی باشد.

اگر به مدت چند روز به طور مداوم اشک می ریزید یا اگر چشم شما مکرراً یا به طور مداوم عفونت می کند، به پزشک خود مراجعه کنید. مسدود شدن مجرای اشک ممکن است در اثر فشار تومور بر روی سیستم تخلیه اشک ایجاد شود. شناسایی زودهنگام تومور می تواند گزینه های درمانی بیشتری به شما بدهد.

غدد اشکی بیشتر اشک های چشم را تولید می کنند. این غدد در درون پلک های بالایی هرچشم قرار گرفته اند. معمولا، اشک ها از پلک های بالایی به درون چشم سرازیر می شوند. اشک‌ها در گوشه‌های داخلی پلک‌های بالا و پایین به منافذ، پونکتا، می‌ریزند.

پونکتاها به کانال‌های کوچکی، کانالیکولی، منتهی می‌شوند که اشک‌ها را به یک کیسه یا مخزن در کنار بینی (کیسه اشکی) منتقل می‌کنند.

از آنجا اشک به داخل مجرای اشکی بینی می رود و به داخل بینی شما تخلیه می شود. پس از ورود به بینی، اشک دوباره جذب می شود.

انسداد می تواند در هر نقطه ای از سیستم تخلیه اشک رخ دهد. هنگامی که این اتفاق می افتد، اشک شما به درستی تخلیه نمی شود و باعث آبریزش چشم می شود. به دنبال آن، خطر عفونت و التهاب چشم افزایش می یابد.

در اکثر موارد ممکن است پزشک توصیه به جراحی کند. در صورت عدم نیاز به جراحی راه های ذکر شده در زیر می تواند به درمان انسداد مجاری کمک کند:

-داروهای آنتی بیوتیک برای رفع عفونت

-ماساژ ویژه برای باز کردن غشا در نوزادان

-شستشو مجاری اشکی با کمک ابزار های اتساع و پروب

-گشاد کردن مجاری با کاتتر و بالون

-استنت یا لوله‌گذاری

در بزرگسالان عمل داکریوسیستورینوستومی انجام می‌شود که طی آن مجرای اشکی به داخل بینی باز می‌شود. این عمل با دو روش خارجی (از روی پوست و از طریق ایجاد شکاف در صورت) و داخل بینی با استفاده  از اندوسکوپ (با کمک یک تلسک و برخی ابزار ها) انجام می‌شود.

در روش DCR از بیرون، دسترسی به کیسه اشکی از طریق یک شکاف کوچک بر روی پوست صورت بین چشم و بینی امکان پذیر است. سپس کیسه اشکی شناسایی شده و از آن مسیری به حفره بینی باز می‌شود. جراح برای جلوگیری از بسته شدن مسیر بازشده از بخیه یا استنت استفاده می‌کند.

این روش به ندرت بر روی کودکان انجام می‌شود و برای بزرگسالان کاربرد دارد.

طی این عمل، جراح یک لامپ فایبر اپتیک بسیار نازک را از طریق ورودی مجاری اشکی در گوشه ی چشم وارد می‌کند. این کار به جراح اجازه این را می دهد تا ببیند مجاری اشکی دقیقا باید در کجای سوراخ های بینی قرار بگیرند.

در مرحله ی بعدی جراح یک اندوسکوپ (یک لوله ی نازک با یک دوربین بسیار کوچک در انتها) را وارد سوراخ بینی می‌کند. یک برش در جایی که نور فایبر اپتیک از طریق مجرای مسدود شده اشک قابل مشاهده است ایجاد می شود. این برش یک راه جدید را بین کیسه مجرای اشکی و حفره بینی ایجاد می کند. این برش از طریق اندوسکوپ داخل سوراخ بینی ایجاد می شود. هیچ اسکار قابل مشاهده ای پس از جراحی قابل رویت نیست.

این روش می تواند به عنوان جایگزین یک داکریوسیستورینوستومی استانداردی باشد که یک کانال تخلیه جدید ایجاد می‌کند و زخم کوچکی برجای می‌گذارد. هرچند این جراحی به موفقیت جراحی باز مجاری مسدود شده اشک نمی‌باشد.

بیشتر بیمارانی که این جراحی را انجام می‌دهند معمولا همان روز مرخص می‌شوند اما ممکن است تعداد کمی مجبور باشند یک روز را در بیمارستان بگذرانند. پس از انجام جراحی، باید از اسپری ضد احتقان بینی و قطره های چشمی تجویز شده توسط جراح برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب استفاده کنید. بعد از 3 تا 6 ماه برای برداشتن استنتی که برای باز نگه داشتن کانال جدید استفاده شده بود باید به جراح خود مراجعه کنید.  برای این جلوگیری از خونریزی بینی، تا 5 روز نباید فین کنید. خونریزی کم بعد از عمل تا حدودی طبیعی است اما در صورت ادامه دار شدن خونریزی با پزشک خود تماس بگیرید. همیشه لایه داخلی بینی را مرطوب نگه دارید. اگر می‌توانید از دستگاه مرطوب‌کننده هوا در اتاق خود استفاده کنید.

در روز اول بعد از عمل از انجام فعالیت های سنگین پرهیز کنید. برای کاهش التهاب و ورم، تا دو روز می‌توانید از کمپرس آب یخ بر روی بریدگی جراحی استفاده کنید. برای استفاده از داروهای رقیق کننده خون با پزشک خود مشورت کنید.

از داروهای تجویز شده توسط پزشک خود به موقع استفاده کنید. تا دو هفته بعد از جراحی از رفتن به مکان هایی که گرد و غبار دارند و نیز از شنا کردن بپرهیزید.

در صورت مشاهده التهاب و قرمزی و چرک و یا احساس سوزش حتما به پزشک خود مراجعه کنید.

موارد زیر به ندرت رخ می دهد که با تجویز دارو و یا جراحی اصلاحی قابل رفع است:

-درد

-عفونت

-مسدود شدن منفذ ایجاد شده و انسداد مجدد

-خونریزی در داخل کاسه چشم

-آسیب دیدگی عضلات چشم

پرولاپس (جابجایی استنت)

-جراحی ساده و سرپایی

-نرخ موفقیت بیش از 90%

-بدون ایجاد زخم قابل مشاهده

-درد بسیار کم

پزشک شما، با معاینه دقیق و بررسی وضعیت مجرای اشکی و وضعیت سلامتی شما، روش مناسب جراحی مجرای اشکی را به شما پیشنهاد می‌دهد. نتیجه‌ی نهایی جراحی، بستگی به تخصص جراح و رعایت نکات ذکر شده بعد جراحی، توسط شما می‌باشد.  البته باید توجه داشت که اگر عامل دیگری مثل انحراف بینی، پولیپ، تومور و … باعث انسداد مجاری اشکی شده است، باید ابتدا آن عامل را برطرف کرد.