آب مروارید یا کاتارکت (Cataract) بیماری چشمی است که با تارشدن عدسی شروع شده . با کدر شدن آن، بینایی چشم مختل می شود چرا که این کدری باعث می شود عدسی نتواند به درستی نور را بر روی شبکیه انکسار دهد. آب مروارید جزو شایع‌ترین بیماری های چشمی و از سه عمال اصلی نابینایی است. این بیماری بیشتر در افراد بالای 40 سال رخ می دهد چون در 40 سالگی، بدن انسان شروع به تغییر می‌کند و پروتئین های تولیدی توسط چشم انعطاف پذیری سابق خود را نخواهند داشت.
نشانه های آب مروارید
نشانه های آب مروارید غالبا توسط افراد عادی نیز قابل مشاهده هستند که در زیر به ذکر آن ها می پردازیم:
- دید ابری: همان تاری می باشد که در ابتدا ممکن کم باشد اما در صورت غفلت و تشدید عارضه، می تواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل عدم توانایی در تشخیص چهره افراد و عدم توانایی در رانندگی
- دوبینی: این عارضه باعث می‌شود فرد، دو منظره متفاوت از یک شی را ببنید.
- ایجاد هاله های نور: این عارضه معمولا در شب رخ می دهد و به این صورت است که در اطراف منبع نور مثل لامپ، حلقه های نور مشاهده می شود و علت آن پراش نور عبوری از چشم است.
- مشکلات دید در شب: این عرضه در طول شب با ایجاد سایه های قهوه ای یا زرد باعث مشکل بروز مشکل در دید می شود.
- حساسیت به نور: قرار گرفتن در معرض نورهای شدید مانند نور خورشید در طول ظهر، باعث ایجاد حساسیت می شود. یا ممکن است که اگر قبلا به نور لامپ اتاق خود حساس نبوده اید، اکنون این نور شما را اذیت کند.
- تغییر مداوم عینک: آب مروارید می تواند باعث شود فرد به طور مداوم حس کند نیاز به تغییر شماره عینک خود دارد.
در صورت مشاهده هرکدام از نشانه های ذکر شده، حتما به متخصص چشم مراجعه کنید.
عوامل ایجاد آب مروارید
- آب مروارید ارثی: بدون علائم خاصی بروز می‌کند. سفیدی مردمک و مات شدن عدسی هنگام تولد تا سه ماه آینده رخ می دهد و تشخیص آن توسط افراد معمولی نیز امکان‌پذیر است اما شایع ترین علت این بیماری کهولت سن است. البته ممکن است در افراد جوان‌تر به دلایل زیر اتفاق بیفتد.
- جراحی های چشم گذشته
- ضربه به سر
- دیابت
- استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی
- بیماری های التهابی مزمن چشمی
- مواجهه با نور ماورابنفش، اشعه ایکس و …
- کورتون و یا سمومی مانند نفتالین
- داورهای کاهش کلسترول
- فشار خون بالا
- چاقی
- سیگار
در صورت عدم درمان به موقع آب مروارید، بیناهی فرد به حدی کاهش یافته که به حد درک نور خواهد رسید. ممکن است بعضی افراد در این مرحله دچار افزایش فشار داخل چشم (آب سیاه) شوند و مجبور انجام جراحی اورژانسی باشند.
نحوه پیشگیری از ابتلا به آب مروارید
مصرف مولتی ویتامین ها
مصرف بیل‌بری و ویتامین D
مصرف لوتئین و زیزانتین
استفاده از عینک آفتابی
کنترل قند خون
ترک سیگار
*به خاطر داشته باشید قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت داشته باشید.
روش های تشخیص آب مروارید
برای تشخیص این بیماری، چزشک شما ابتدا پرونده شما را بررسی و سپس ظاهر چشم شما را معاینه می کند. آزمایش های زیر از روش های تشخیص آب مروارید هستند.
-معاینه با دستگاه اسلیت لمپ
-استفاده کردن از قطره های چشمی برای گشاد کردن مردمک
-تونومتری (اندازه‌گیری فشار چشم)
-بررسی حرکات چشم
-بررسی واکنش مردمک در برابر نور
-اندازه‌گیری بینایی
انواع آب مرارید
کاتارکت کورتیکال:
این نوع آب مروارید بر لبه های عدسی اثر می‌گذارد و به آرامی پیشرفت می‌کند.رگه های کدر شده تدریجا به قسمت های مرکزی کشیده می شوند. میزان تاثیر این نوع آب مروارید بر بینایی، بستگی به قرارگیری ناحیه های کدر‌شده نسبت به محور بینایی دارد. در بسیاری از افراد دیابتی که به آب مروارید مبتلا هستند، این نوع آب مروارید تشخیص داده شده است. مهم‌ترین نشانه این نوع آب مروارید پخش نور در شب است.
کاتارکت هسته ای یا نوکلئار:
در این نوع، ناحیه ی مرکزی عدسی کدر می شود که حاصل از افزایش سن است. قسمت مرکزی عدسی با گذشت زمان، سفت و زرد رنگ می شود که این موضوع باعث افزایش قدرت انکساری و در نتیجه نزدیک‌بینی می گردد. علائم این نوع آب مروارید، تاری دید به خصوص در شعاع های دور، دید ثانویه، ضعف بینایی در شب، کاهش تمایز رنگ و حساسیت به سایه روشن، پخش نور و دوربین تک چشمی است.
کاتارکت زیرکپسولی (ساب کپسولر خلفی):
کدورت در قسمت پشتی عدسی در زیر کپسول خلفی شروع می‌شود و باعث پخش نور و تاری دید می‌شود. این مورد بیشتر در افراد جوان تر دیده می شود و سرعت پیشرفت آن معمولا متفاوت است اما به نسبت دیگر انواع آب مروارید زودتر پیشرفت می‌کند. افراد دیابتی، کسانی که دچار دوربینی بالا هستند، مصرف کنندگان داروهای استروئیدی و مبتلایان به رتینیت پیگمانتر معمولا به این نوع مبتلا می‌شوند.
کاتارکت زیرکپسولی یا ساب کپسولر قدامی:
این نوع آب مروارید ممکن است به دلایل ناشناخته رخ دهد که در آن سلول های اپیتلیال عدسی قدامی نکروزه (دچار بافت مردگی) می شوند. دلایلی که می تواند باعث ایجاد این نوع آب مروارید شود، عمل های چشم، ضربه، لنزهای داخل چشمی فیکیک مثل لنز ICL هستند.
کاتاراکت قطب خلفی عدسی:
در این نوع، کدورت های سفید در قسمت مرکزی کپسول خلفی عدسی پدید می‌آیند این نوع آب مروارید معمولا ارثی است. اغلب این نوع آب مروارید، بدون علائم هستند. با گذشت زمان با پیشرفت کدورت های زیرکپسولی خلفی، ممکن است بینایی به شدت افت کند.
کاتاراکت دانه برفی:
این کدری ها شبیه دانه های سفید-خاکستری هستند و به سرعت پیشرفت می‌کنند و کل عدسی را متورم و سفید می‌کنند. این آب مروارید بیشتر در افراد جوان مبتلا به قند خون به دلیل اجتماع سوربیتول داخل عدسی چشم و فشار اسمزی اتفاق می افتد.
کاتارکت ضربه ای
علت این نوع آب مروارید می تواند در اثر ضربه های مستقیم به چشم یا ضربه های غیرمستقیم ایجاد شود. از دلایل دیگر ای نوع آب مروارید می توان به برق گرفتگی، سوختگی حرارتی و تماس با امواج و اشعه ها باشد.
کاتارکت چندرنگ
این نوع آب مروارید حاوی کریستال هایی براق با رنگ های مختلف است که با افزایش سن و گاهی بر اثر ابتلا به بیماری دیستروفی میوتونیک دیده کی شود.
آب مروارید مادرزادی
وجود هرگونه کدورت در زمان تولد، آب مروارید مادرزادی است.کدورت های عدسی ممکن ات پیشرفت نکنند و بر روی بینایی تاثیری نگذارند یا منجر به کاهش بینایی شوند.
حدود 35% آب مروارید های مادرزادی همراه با بیماری های سیستماتیک یا عمومی، در یک حدود 35% ارثی و در حدود 30% دلایل نامشخص دارند.
از هر 1000 کودک تازه متولد شده، 4 نفر آن ها یا دچار آب مروارید هستند یا در آینده دچار آب مروارید خواهند شد. این نوع آب مروارید در اکثر موارد نیاز به جراحی دارد.
بهترین زمان برای جراحی آب مروارید مادرزادی
بهترین زمان برای انجام عمل جراحی آب مروارید مادرزادی، بین 6 هفتگی تا 3 ماهگی است.
روش های انجام عمل آب مروارید
به طور کلی، در این جراحی، عدسی کدرده را خارج و به جای آن از عدسی مصنوعی استفاده می‌کنند.
جراحی با ایجاد Capsulorhexis
در این روش جراح برشی به اندازه 3 میلیمتر بر روی عدسی ایجاد می‌کند. جراح در کپسول عدسی یک دریچه‌ی دایره‌مانند ایجاد می‌کند که به این فرایند کپسولرکسیس می‌گویند. این عمل باید با دقت زیاد انجام شود زیرا ضخامت کپسول عدسی بسیار کم می‌باشد. برش ایجاد شده در این روش نیازی به بخیه ندارد و خودش ترمیم می شود.
جراحی با روش Phacoemulsification
در این روش از امواج اولتراسونیک برای شکستن عدسی استفاده می‌کنند. عدسی به ذرات ریزتر می شکند و با کمک یک لوله مکشی از چشم خارج می شود.
قسمت عقبی کپسول عدسی سالم باقی می‌ماند تا لنز مصنوعی بر روی آن قرار بگیرد.
جراحی با روش Extracapsular cataract extraction
زمانی جراح از این روش استفاده می‌کند که عدسی بسیار سفت شده باشد و امواج اولتراسونیک قادر به شکستن آن نباشد. در این روش برشی به اندازه 10 میلیمتر بر روی عدسی ایجاد و هسته عدسی به طور کامل از چشم خارج می‌شود. در این ورش برش ایجاد شده نیاز به بخیه دارد.
جراحی به روش فیکو
این جراحی یک روش ساده و سرپایی، بدون نیاز به بخیه است که با استفاده از قطره بی‌حسی انجام می‌گیرد.
جراحی با روش فمتو کاراتاکت
در این روش از لیزر فمتوسکند برای ایجاد برش بر روی قرنیه یا عدسی استفده می شود. دقت این کار بسیار بالاست و کیفیت بالاتری نیز دارد که تکمیل کننده عمل فیکو است و جراح می تواند با کمک لیزر عدسی را به قطعات کوچک‌تری تقسیم کند و آن را از چشم خارج کند.
مراقبت های قبل از عمل آب مروارید
- مشکلی در مصرف قرص های شما نیست. به جز رقیق‌کننده های خون مثل آسپرین. باید مصرف آسپرین را یک هفته قبل از عمل یا مطابق دستور پزشک خود قطع کنید.
- قبل از عمل آرایش نداشته باشید.
- در روز عمل صبحانه سبک میل کنید.
مراقبت های بعد از عمل آب مروارید
- از شستشوی ناحیه طراف چشم خودداری کنید.
- اگر چشم شما نیاز به شستشو داشت از آب جوشیده شده با درجه حرارت ملایم و گاز استریل استفاده کنید.
- تا یک هفته به هنگام خواب یا خروج از خانه از شیلد های پلاستیکی چشم استفاده کنید.
- از مالیدن چشم به مدت یک هفته خودداری کنید.
- تا حد امکان خم نشوید.
- از رانندگی به مدت یک هفته پرهیز کنید.
- اگر چشم ما دچار قرمزی یا درد شدید شد حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- تاری دید تا چند روز پس از عمل آب مروارید طبیعی است و به مرور از بین می رود.
عوارض شایع عمل اب مروارید
-ادم ماکولای سیستوئید: این شایع ترین عارضه در بین عوارض جراحی آب مروارید است که تا حدود 2 ماه بعد از عمل ظاهر می شود. در این حالت، در اثر تجمع مایعات، چشم متورم شده که ممکن است باعث کاهش قدرت بینایی شود. برای درمان این عارضه از داروهای موضعی استروئیدی و غیر استروئیدی استفاد می شود.
-عارضه کپسول خلفی: این عارضه در 14 تا 60 درصد جراحی های آب مروارید رخ می‌دهد. این عارضه در بین افراد دیابتی یا کسانی که قبلا جراحی چشم داشته اند قابل مشاهده است که در آن در لایه ی چشت لنز، حباب های ریز و شفافی تشکیل می‌شود. کپسولوتومی خلفی لیزر می تواند این عارضه را درمان کند.
-افتادگی عنبیه: اگر هنگام جراحی ضربه ای به عنبیه وارد شود یا زخم به درستی ترمیم نشود این عارضه رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد می توان عنبیه زا جابجا کرد اما ممکن است در موارد شدید، نیاز به جراحی باشد.
-نشت زخم: هرچند این عارضه نادر است اما ممکن است در هنگام نشت مایع در اطراف برش های جراحی اتفاق بیفتد. این عارضه با رنگ فلورسئین تشخیص داده می‌شود که با استروئید ها، لنز تماسی یا جراحی اصلاحی قابل درمان است.
-سندروم قطعه قدامی سمی: نشانه های این عارضه ی عفونتی، تورم و درد شدید است که اغلب به دلیل آلودگی تجهیزات جراحی و قطره چشمی ایجاد می شود.
-باقی ماندن قطعاتی از لنز طبیعی: نشانه های این عارضه سرخی، تاری دید و حساسیت به نور است. در این صورت قطعات لنز باید با جراحی برداشته شوند.
-اندوفتالمیت حاد اولیه: این عارضه نوعی از عفونت است که که باعث تورم و درد می شود که بین 3-7 روز پس از جراحی رخ می دهد. این عارضه نیاز به آنتی بیوتیک دارد.
- درد و تورم
- خونریزی
- عفونت
- دوبینی
- لکه های شناور
- خشکی و خارش
- التهاب
- تورم قرنیه
- افزایش فشار چشمی
- جداشدگی شبکیه
*در نظر داشته باشید در صورت مشاهده این عوارض حتما با پزشک خود مشورت کنید.
هزینه جراحی آب مروارید
هزینهی این جراحی برای کسانی که تحت پوشش بیمه درمانی نمی‌باشند، بیش از دیگر افراد است. این میزان هزینه به عوامل مختلفی مثل لنز داخل چشمی که جایگزین عدسی می‌شود، نوع جراحی، محل انجام جراحی و تخصص جراح.
انتظارات از عمل آب مروارید
این جراحی، یک عمل بسیار موفقیت آمیز است که در بیش از 90% موارد باعث بهبود وضعیت بینایی می‌شود مگر این که در ناحیه ی دیگری از چشم دچار مشکل شده باشید. ممکن است در طی عمل جراحی یا بعد از آن عوارضی را مشاهده کنید که غالبا قابل درمان هستند هرچند نتیجه ی هیچ جراحی را نمی‌توان 100% تضمین نمود.
